Afgevallen
bladeren
Het meeste blad is zo langzamerhand wel van de bomen gewaaid. Houd de paden
in de tuin vrij van bladeren; bij vochtig weer kan het anders spekglad worden.
Laat ook geen blad op het gazon liggen. Ook groenblijvende vaste planten houden
niet van zo’n verstikkende, vaak natte, laag bladeren.

Gooi
de opgeruimde bladeren niet bij het tuinafval, maar strooi ze uit tussen de
planten. Het blad beschermt de planten tegen de vorst; de grond tegen
uitdroging, en vormt een schuilplaats voor allerlei nuttige diertjes. En
alsof dat allemaal niet genoeg is, voegt het na vertering voedsel toe aan de
grond en verbetert het de structuur.
Boom
planten
De herfst
is de beste periode om een boom te planten. Plant de boom op dezelfde
diepte als hij op de kwekerij heeft gestaan. Dit kun je zien aan de
verkleuring van de stam, vlak boven de wortels.
 |
Graaf
voor het planten een gat en plaats eerst een boompaal (aan de kant waar
de wind het vaakst vandaan komt). Op een winderige plek hebben twee
palen de voorkeur. |
 |
Bevestig
de stam aan de boom met speciaal boomband. Dat is elastisch en knelt
niet. |
 |
Vul
het plantgat eventueel aan met gewone, goed doorlatende tuinaarde.
Naderhand kun je rond de stam wat (organische) mest of compost
aanbrengen. |
Najaarsplanten
in pot
In
de herfst zijn veel mooie planten te koop. In ruime potten en schalen kun je
diverse soorten combineren die mooie bloemen, bladeren of bessen hebben.

Mooi
en groenblijvend is Viburnum tinus ’Gwenllian’ (zie
foto). De rode bloemknoppen en roze bloemen blijven heel lang aan de plant.
Ook met Skimmia ’Rubella’, het lampenpoetsersgras (Pennisetum),
Gaultheria met z’n rode besjes, hoge sedum en viooltjes kun je
prachtige combinaties maken.
Leuk werkje:
bessenstruiken stekken
Ook zo gek op die fris smakende rode en witte (eigenlijk nog lekkerder)
aalbessen? Zorg dan dat je lekker veel struiken krijgt door te stekken. Dat gaat
heel eenvoudig. Knip één jaar oude twijgen in stukken van ongeveer 30 cm. Knip
de bovenkant recht af, de onderkant schuin. Dan kan je straks ook nog zien wat
boven en onder is. Daarna alle zijknoppen – op de bovenste drie na –
verwijderen. Vervolgens steek je de stekken ergens 15 cm diep op een rustig
plekje in de grond (tot de helft dus). Dat moet met de bovenkant boven gebeuren,
anders wil je stek niet wortelen. Vandaar dat snoeiverschil. Bij zwarte bessen
gaat het net zo, maar die steek je dieper in de grond, wel 25 cm zodat er maar 5
cm boven de grond uitsteekt. Laat de stekken rustig wortels vormen en groeien.
Volgend najaar heb je dan verplantbare struikjes.
Manden met blad verzamelen om te gebruiken als winterdek bij strenge vorst.

Schoonmaak
Zo
voorkom je dat allerlei ziekten en plagen op plantenresten en steunmateriaal in
de moestuin overwinteren:
 |
Verwijder
alle plantenresten door ze op te ruimen of onder te spitten. |
 |
Gooi
afgestorven planten op de composthoop. |
 |
Laat
stokken en palen minstens een week in het water (sloot) liggen.
Eventueel aanwezige insecteneieren en spint gaan hierdoor dood. |
Wroetende
vogels
Vogels
wroeten graag in een grasmat. Daarbij komen ze misschien wel de grauwgrijze
larven van de langpootmug tegen. Deze larven, ook wel emelten genaamd,
veroorzaken veel schade aan het gazon. Ze vreten vooral aan de graswortels.

Zolang
het niet te koud wordt, gaat dat de hele winter door. In november zijn de
larven ongeveer 1,5 cm groot, uiteindelijk worden ze wel 4 cm. Je kunt je
nauwelijks voorstellen dat zo’n vette larve in de nazomer verandert in een
schriele langpootmug. Gelukkig zijn vogels gek op deze larven en zo goede
bestrijders van een emeltenplaag.
Waterlelie
afknippen
Afstervende
waterlelies zijn niet bepaald mooi om te zien. Bovendien vormen ze een
olie-achtig laagje op het water.
Wie
dat wil, kan de bladeren halverwege de steel afknippen. Niet lostrekken,
want dan beschadig je de wortelstok, waardoor hij kan gaan rotten.
Wachten
met snoeien
Snoeilustige
tuiniers doen er goed aan het snoeien van vruchtbomen nog even uit te
stellen.

Vooral
voor appels en peren is de periode tussen half november en half december in
verband met infectiegevaar door sporen van vruchtboomkanker minder geschikt.
Na half december is die kans veel kleiner en kun je zonder problemen de
snoeischaar ter hand nemen
Voorjaarsbollen
de grond in
Tot
begin december kun je nog in het voorjaar bloeiende bollen planten,
wacht er dus niet te lang mee.
Crocussen

Plant
de bollen niet te ondiep, want dan vormen ze geen goed wortelgestel en
lopen ze eerder kans om te bevriezen. Het laagje aarde boven op de bol moet
anderhalf tot twee keer zo hoog zijn als de bol zelf. Ook de afstand tussen
de bollen onderling is afhankelijk van de grootte van de bol. Houd in ieder
geval een afstand aan van minimaal 5 cm.
Woekerende
bamboe
Woekerende
bamboe kun je door snoeien onder controle houden. Snoei de bamboe in twee fasen:

 |
In
het late voorjaar, wanneer de nieuwe scheuten ruim 50 cm boven de grond
staan, laat je van de nieuwe scheuten er slechts 10 of 15 doorgroeien.
De rest wordt tot de grond toe weggehaald. |
 |
Nu,
in de late herfst, snoei je de 10 tot 15 oudste en lelijkste halmen en
de dunne nagroei weg. Zo blijft de bamboe zich steeds verjongen en houd
je hem binnen de perken. |

Bindmateriaal
checken
Klimplanten
die zich niet zelf vasthechten aan steunmateriaal, moeten worden aangebonden
met binddraad. Houd wel in de gaten dat het draad niet te strak zit.
De
takken van klimplanten groeien vaak erg snel, waardoor het binddraad in de
tak kan groeien. De plant gaat daar niet dood van, maar echt gunstig is het
natuurlijk niet. Controleer daarom regelmatig of de takken nog voldoende
ruimte hebben. Maak de lus van het draad zonodig wat ruimer of vervang het
door een langer stuk.
Heesters en bomen
stekken:
Bladverliezende bomen en heesters kunnen heel goed door houtige
stekken vermeerderd worden zonder dat men op de luchtvochtigheid
hoeft te letten.
Eind herfst als al het blad eraf gevallen is kunnen het beste de
houtige stekken genomen worden maar het kan ook in begin van het
voorjaar als je er in de herfst geen tijd voor hebt gehad. Houtige
stekken die met een potlood dikte genomen zijn van het afgelopen
seizoen, de gegroeide potlooddikke stengels, wortelen meestal het
beste.
Knip een hele twijg en verdeel
deze in stukken van ongeveer 10 a 15cm lang. Knip telkens de
onderkant schuin af en de bovenkant recht, zodat vergissen niet
mogelijk is.
Snijd de stek aan de bovenkant ongeveer 1cm boven de bovenste knop
recht af.
Omdat houtige stekken genomen
worden als de plant in rust is, kun je het beste wat stekpoeder
gebruiken. Bundel de stekken van dezelfde soort met elastiekjes en
houdt de bovenkant gelijk. De gebundelde stekken worden tot de helft
of tweederde in de grond ingekuild, zet er een naam plaatje bij en
laat ze verder in de winter met rust.
Vlak voordat de slapende knoppen in de lente zullen openspringen,
moeten ze worden uitgeplant.
Maak de grond los en zet de
stekken hier een voor een in met een onderlinge afstand van 10cm en
dan moet de helft er van boven de grond uitsteken. Druk de grond
rondom stevig aan en houdt de grond rond de stekken vochtig.
Zorg er voor dat de stek op een schaduw plaats staat in het
voorjaar, naarmate de wortels zich ontwikkelen mogen ze meer zon.
Bemest de stekken regelmatig.
In de herfst zullen de meeste stekken genoeg wortels hebben en
kunnen ze op hun definitieve plaats worden geplant.
Winterstek Rozen:
Probeer maar eens een rozenstek: ‘afgerijpt’ stuk van zo’n
30 cm, onder een bladknoop recht afsnijden, bovenaan net boven een
bladknoop en daar een blad of wat laten staan, geultje steken van 20
cm diep, graag wat zand onderin, stek er tot op dat zand in, geul
dicht. Volgend jaar je nieuwe roos uitgraven (of gewoon laten
staan). Je hebt toevallig geen rozen? Ook goed, dan probeer je een
andere heester!
SOORTEN: die zonder veel
problemen geschikt zijn voor het maken van winterstek.
Buddleia (vlinderstruik): al in november knippen en
opkuilen om goed callus te laten vormen.
Noot: wanneer we de stekken uit de kuil halen zien
we aan de basis van de stek vaak verdikkingen en vergroeiingen:
‘callus’ genaamd. Hieruit zullen de wortels zich gaan ontwikkelen en
daarom moet je daar heel voorzichtig mee omgaan.
Callicarpa bodinierii. Stek knippen voor de winter.
Caragana arborescens (erwtenstruik)
Colutea arborescens (blazenstruik)
Cornus alba ‘Sibirica’ (rode kornoelje in alle variëteiten)
Cornus stolonifera ‘Flaviramea’ (gele kornoelje)
Eleagnus multiflora (wilde olijfwilg)
Forsythia in soorten: onderaan de stek door knop snijden.
Laburnum (gouden regen) in soorten: in maart knippen en direct
steken.
Ligustrum in soorten (liguster)
Metasequoia glyptostroboïdes: stekken als de knoppen open gaan.
Parthenocissus (wilde wingerd) in soorten: maart knippen en direct
steken
Philadelphus (jasmijn) in soorten
Polygonum aubertii (bruidsluier)
Populus (populier) in soorten
Potentilla div. soorten, vnl. de hogere soorten als
fruticosa-variëteiten
Ribes alpinum (alpenbes)
Ribes sanguineum (rode ribes)
Ribes rubrum (aalbes) in soorten en variëteiten)
Ribes nigrum (zwarte bes)
Ribes uva-crispa (kruisbes): naalden wegknippen.
Salix (wilg) in soorten en variëteiten
Sambucus (vlier) in alle variëteiten
Spiraea in soorten en variëteiten
Symphoricarpus (sneeuwbes) in soorten en variëteiten.
Weigelia in soorten en varieteiten.
Tuin klussen algemeen in november.
Bomen en struiken kunnen nu worden geplant en verplant. Probeer bij het
verplanten een zo groot mogelijke plantkluit te behouden. Bij de grotere bomen
kan men eventueel een boompaal gebruiken om de stam aan vast te binden. Op deze
wijze kan de boom zich goed inwortelen en verankeren in de bodem zodat hij
stevig vast komt te staan.
Rozen planten kan vanaf half oktober tot half april maar niet bij vriezend
weer. Rozen plant je steeds op een zonnige en winderige standplaats. Rozen zijn
nu eenmaal zonnebloemmers en de wind zal ze dan mogelijk vrij houden van
bladluizen. Waar er voorheen reeds rozen stonden zullen nieuwe planten niet goed
groeien. Daarom kun je de grond het beste uitgraven en vervangen door nieuwe
tuinaarde.
Heide en Rhododendrons planten op een zure bodem. Bij het planten kan men wat
turf in het plantgat mengen.
Vaste planten en heesters die niet volledig winterhard zijn zoals de Gunnera,
fijnbladige Agapanthus, bananeplanten, Albizia, eucalyptus, zo goed als mogelijk
beschermen tegen de vorst.
Snoeiafval van vaste planten en van siergrassen kan op de composthoop. Laat
ook enkele takken staan als wintersylhouet. De dode en uitgebloeide takken van
Sedums, Monarda's, siergrassen, Phlomis, Eupatoriums, zullen voor heel wat
winterse tuinsfeer zorgen als ze door de mist licht-bevroren zijn.
Dode takken kan men nu gemakkelijk uit de struiken en de bomen verwijderen.
Deze kan men verhakselen en de houtsnippers kunnen dan terug onder de bomen
worden aangebracht. Indien de gesnoeide takken in een uithoek van de tuin op een
hoop worden gelegd zullen deze dienst doen als egelhuisje.
Rotsplanten beschermen tegen teveel regen. Zorg voor een goede afwatering.
Verwijder sneeuw van takken die teveel doorbuigen. (vooral bij coniferen)
Wortelstekken van vaste planten.
Scheuren van vaste planten begin van de maand zodat de planten nog kunnen
wortelen.
Deze maand hebben we naast de prachtige herfstverkleuring ook nog bloei van
vaste planten zoals asters, zilverkaars (Cimicifuga), chrysanten, nerines,
siergrassen Bij de heesters krijgen we geur en kleur van de Viburnum bodnantense
en een hele winter bloemen van de Prunus subhirtella 'Autumnalis'. Winterse
bessen zijn dan weer terug te vinden op onder meer de vuurdoorn (Pyracantha),
Callicarpa, Euonymus en hulst.
Balkonbakken, vazen en potten afwassen en opbergen. Potten die buiten blijven
staan beschermen tegen de vorst (noppenfolie).
Bloembakken opnieuw vullen met winterbeplanting.
Nu het rustiger wordt is het de ideale periode voor het herstellen van
schuttingen, pergola's en tuinhuisje.
Aanleggen van paden en terrassen.
Tuinmeubels binnen brengen.
De serreverwarming installeren en isoleren met noppenfolie, rietmatten,
piepschuim.
De serrebuizen eens goed reinigen zodat plaagdieren en ziekten er niet kunnen
op overwinteren.
Na de laatste maaibeurt de grasmaaier binnen zetten voor zijn
winteronderhoud. Hetzelfde geldt dan ook voor de motorheggenschaar, de
grastrimmer en de bosmaaier.
Om in de winter toch wat leven in de tuin te brengen hang je enkele
nestkastjes op. Doe dit op minstens 1,5 tot 2 meter hoogte zodat de katten er
niet bij kunnen.
Bestel tijdig enkele zaadcatalogen zodat je tijdens de lange winteravonden
gezellig kunt kiezen. Als je je bestelling tijdig kunt doorgeven heb je trouwens
meer kans dat alles nog voorradig is.
Bij vorst niet op het gazon lopen.
Gazon vrij maken van de laatste afgevallen bladeren zodat het gras niet kan
verstikken. De bladeren kan men gebruiken om bladaarde mee te maken. Dit kan op
een apart composthoop met enkel bladeren maar men kan ze ook nat maken en in een
plastiek zak stoppen. Na een jaar zal men in beide gevallen bladcompost
hebben.
Wie het nog wil kan nu ook nog krokussen in zijn gazon planten. Je plant ze
het beste uit in groepjes.
Bloembollen en -knollen:
De reeds gerooide dahliaknollen, gladiolen, begoniaknollen,
die opgeborgen staan eens controleren op rotten, schimmels of op muizenvraat.
Plant tulpen, Oosterse sterhyacint (Scilla's),
voorjaarsanemonen.
Amaryllis (Hippeastrum) oppotten en op een lichte
standplaats zetten.
Kies bij de aanschaf voor de grootste bollen waarin veel
reservestoffen zitten opgeslagen. Een bolomvang van 20 cm tot meer dan 30 cm is
heel normaal. Ze zijn verkrijgbaar in verschillende kleuren. Er zijn groot- en
kleinbloemigen en enkel- en dubbelbloemigen. De wortels die nog aan de bol
zitten moet je zeker sparen. Vul een bloempot met potgrond en steek de bol voor
twee derde in de grond. Ze kunnen gewoon op de vensterbank worden geplaatst maar
liefst in een goed verwarmde huiskamer want ze houden van 20°C. Geef weinig
water totdat de stengel tevoorschijn komt. Zodra de knop en het blad zichtbaar
worden dan mag men geleidelijk aan meer water geven. De stengel groeit daarna
zeer snel en al spoedig zorgen enkele prachtige bloemen voor de climax. Dit hele
proces kan zo’n 6 tot 10 weken duren.
Vijver:
Verwijder pompen en verlichting.
De vijverbeplanting terug snoeien.
Houten tonnen en zinken kuipen leegmaken en binnen brengen
voor dat ze door ijsuitzetting kapot vriezen.
Hoe komt u tuin er deze winter uit te zien?.

De opruimwoede die wel wordt aangeduid als ‘het winterklaar maken’ van de tuin
getuigt van een regelrecht gebrek aan onkunde en wetenschap voor uw tuin. Uw
planten worden er niet beter van, de dieren hebben eronder te lijden, en zelf
zit u de hele winter tegen een doods lapje grond aan te kijken. Tenzij u dat
mooi vind moet u dat zeker niet laten, maar bedenk wel wat u voor schade daar
mee aanricht aan de natuur.
Neem, dan de zogenaamde luiaards onder de tuinbezitters. Die zitten in het
najaar bij de kachel, verrekijker en vogelgids onder handbereik, en genieten van
de sprookjeswereld aan de andere zijde van het vensterglas. De appelbes pronkt
met vlammend-rood blad, de hibiscus steekt met z’n enorme bloemen de ijle
zilverkaars de loef af. In de nevel hangt een spinnenweb en de rijp geeft
uitgebloeide hemelsleutels een kanten kleedje. Torretjes krioelen in de
afgevallen boombladeren, de ‘papieren’ hortensiabollen ritselen zachtjes, een
musje komt op vetbol-inspectie. Met een beetje geluk groeit hier en daar een
paddestoel.
Schudt u het hoofd om zoveel idylle, nu die voortkomt uit pure luiheid? Dan bent
u wellicht te overtuigen met enige praktische argumenten.
Natuurlijk leven en denken.
In afgeknipte holle stelen van uitgebloeide planten krijgt ijs de kans flink wat
schade aan te richten. Een border waarin het afgevallen blad mag blijven liggen
heeft een natuurlijke deken; ze droogt minder uit en loopt nauwelijks
vorstschade op. Bovendien wordt het blad omgezet in compost door talloze
torretjes, zodat niet alleen de grond maar ook de vogels rijkelijk van voedsel
worden voorzien.
De boodschap moge duidelijk zijn: wees lui voor al wat leeft. Kúnt u
eenvoudigweg niet stilzitten? Maak dan het gereedschap grondig schoon. Zet de
grasmaaier in het vet. Plant bollen. Ruim de schuur op. Hark blad van het gazon
in de border. Borstel manden en potten. Verticuteer het gras. Vervang die
wankele giftige geimpregneede schutting; door groenblijvende heesters. Tap de
buitenkraan af. Rijg ongebrande pinda’s aan een draad voor de mezen. Creëer een
stilleven van vruchten, pompoenen, heksenbezems, kruiken, lantaarns en wat u
maar mooi vindt. Kortom: maak van de tuin uw eigen droomtuin.
Kleur is niet alleen voorbehouden aan de zomer.
Herfst en winter kennen genoeg
kleur, indien u hier jaarkalender leest.
Planten die tot december bloeien zijn onder andere herfstanemoon, alsem,
herfstaster, struikheide, zilverkaars, fuchsia, zonnebloem, zonneoog,
struikmalva, hemelsleutel, eendagsbloem, begonia en dahlia, maar ook rozen
kunnen met een beetjegeluk ook nog bloeien.
Planten die tussen januari en maart bloeien zijn onder andere randjesbloem,
mansoor, schoenlappersplant, Kaukasische vergeet-mij-nietjes, sneeuwheide,
kerstroos, leverbloempje, pachysandra, longkruid, wildemanskruid, kleine
maagdenpalm, viooltjes enz.
Heesters met een apart winters kleurtje.
De kornoelje (cornus alba ‘Siberica’ heeft koraalrode twijgen waarmee prachtige
kerstkransen te maken zijn, en de jonge twijgen van cornus sanguinea ‘Midwinter
Fire’ zijn in de winter geel); de sneeuwbes, met witte, roze of paarsroze bessen
die – omdat de vogels ze niet eten – tot het einde van het jaar aan de struik
blijven zitten; de toverhazelaar met gele of rode herfstbladeren en daarna,
tussen januari en maart, geurende bloemen; allerlei viburnum-soorten, die ofwel
de hele winter bloei vertonen, ofwel bessen dragen.
Als uitbundige bloei en herfstkleur door de strengste winterkou verdreven zijn,
wordt vorm belangrijk in de tuin. Een evenwichtige compositie heeft hoogte- en
diepteverschillen en wisselt gedroogde bloeiwijzen af met groenblijvers.
Denk voor groenblijvende heesters aan de losse bolvorm van de rododendron, de
tot zuil te snoeien taxus en lage haagjes uit buxus. Gedroogde bloeiwijzen van
bladverliezers zijn er als bol (hortensia, monarda), plat scherm (hemelsleutel,
koninginnekruid), kaars (schildpadbloem, brandkruid, fluweelboom) en pluim
(siergrassen) en leveren elk een spectaculaire bijdrage aan het
miniatuur-winterlandschap. Vorm laat zich ook zien in dode materialen als
kruiken, manden, roestige tafeltjes en wat dies meer zij. En vergeet mooie
vruchten als kastanjes en pompoenen niet, maar ook de lampionplant heeft een
enorme sierwaarde door de decoratieve, oranje vruchten.
Dieren zorgen voor beweging in de tuin. Een egeltje (alleen melk en vleesafval
geven als het sterk vermagerd is!) zal zich niet snel laten zien, maar vogels
des te meer. Ecologisch hoveniers adviseren dan ook om in elke tuin een
vogelbosje aan te leggen: een hoekje met wat struiken waar vogels en kleine
roofdieren in kunnen schuilen, nestelen, en liefst ook eten. Een groenblijvende
struik biedt beschutting tegen de natuur elementen, een doornige struik
bescherming tegen de buurkat, een besdragende struik voedsel voor de vogels.
Zoals lijsterbes, vogelkers, meidoorn, taxus en laurier.
Informatie over bijvoeren van vogels is te vinden op
www.vogelbescherming.nl
De ecologische hovenier kent twee bestrijdingsmiddelen: in de zomer de
schoffel, in het najaar en de winter de vogels.
Bij deze wens ik u veel winter tuinplezier toe.
Bloeiende planten in mijn tuin op 5
november 2009
De tuin Foto's zijn gemaakt op deze bewolkte
en regenachtige dag te 13 uur zodat u dan ook nog de regen druppels op de
bloemen ziet zitten. Maar ondanks de mooie bloeiende planten valt dat trieste
weer niet op, en geniet ik van de prachtige herfst kleuren en groenblijvende
planten die er nog verder in mijn tuin te zien zijn.
Als eerste de Rozen.

Hier onder de Slaapmutsjes.

En hier onder de overgebleven Bolchrysant
najaar 2006.

Hier onder heb ik dan ook nog de Skimia

Maar hier onder staan ook nog de Passie
bloemen in bloei.

En wat vind u van de nog bloeiende
Maagdenpalm?.

Maar de herfst Anemonen mogen natuurlijk ook
niet ontbreken.

Tot slot hier onder de Tuin-granium 'Eryngium manescavii'

De foto van de achtertuin van uit het bovenraam gemaakt.

De foto is niet goed scherp, maar er kwam een regenbui aan.
|